Pojecie Naturalnego Planowania Rodziny (NPR) kojarzy się często z historycznymi, aczkolwiek przełomowymi badaniami austriackiego prof. dr Hermana Knausa i japońskiego prof. dr Kyusaka Ogino, którzy opracowali metodę obliczeniową do wyznaczania fazy płodnej i faz niepłodnych w cyklu miesiączkowym kobiety.
Metody NPR od tamtego czasu uległy ogromnemu rozwojowi, w wielu miejscach na świecie dokonano wielu nowych odkryć, ujednolicono obserwacje, przeprowadzono szereg nowych badań, ukazało się mnóstwo publikacji i powstało kilka ośrodków, w których rozwijały się poszczególne nurty metod NPR.
Szczególne znaczenie pośród metod rozpoznawania płodności ma metoda objawowo-termiczna tzn. metoda wieloobjawowa, uwzględniająca wszystkie poznane dotąd objawy płodności. Dzięki codziennej obserwacji zmieniających się biomarkerów można wyznaczyć najbardziej płodny czas w cyklu tzw. fertile window (okno płodności) i zwiększyć swoje szanse na poczęcie dziecka. Można również precyzyjnie określić fazy niepłodności i skutecznie uniknąć przypadkowego poczęcia się dziecka.
Od pewnego czasu również technika wnosi swój wkład we wspieranie par stosujących metody naturalne. Poniżej kilka z nowinek technologicznych pomocnych w rozpoznawaniu objawów płodności.
Mikroskopy owulacyjne
Są to małe i poręczne mikroskopy pozwalające na ocenę wydzieliny śluzowej szyjki macicy lub śliny pod kątem zmian charakterystycznych dla dni najbardziej płodnych. W okolicach bliskich owulacji wydzieliny te przybierają pod mikroskopem odpowiednio obraz liści paproci lub bardzo zagęszczonych nitek. Należy jednak pamiętać, że urządzenia te dedykowane są przez producentów dla użytkowników starających się o poczęcie dziecka. Dla tego rodzaju przeznaczenia skuteczność mikroskopów została określona na 98%. Wady mikroskopów owulacyjnych to przede wszystkim ograniczenia w możliwości zastosowania mikroskopu w okresie poporodowym i w czasie laktacji, w trakcie kuracji hormonalnych i w okresie premenopauzy.
Urządzenie do automatycznego pomiaru temperatury podczas snu
Jest to małe urządzenie (wielkości zapalniczki) montowane na pasku w okolicach bioder, zawierające cieniutką sondę dopochwową, która umożliwia pomiar podstawowej temperatury ciała podczas snu, o z góry zaprogramowanej przez użytkownika godzinie. Sam pomiar trwa ok. 5 sekund. Urządzenie zawiera pamięć ostatniego pomiaru. Wykresy PTC uzyskane przy użyciu tego urządzenia są zwykle bardziej stabilniejsze i mogą być łatwiejsze w interpretacji.
Zestaw do analizy śluzu pobranego z ujścia szyjki macicy
W skład tego zestawu wchodzi próbnik do pobierania wydzieliny śluzowej z okolic ujścia szyjki macicy oraz probówki do analizy rozpuszczalności śluzu w wodzie, a także paski do oceny ph śluzu. Przeznaczony jest głownie dla kobiet mających trudności z zaobserwowaniem jakiejkolwiek wydzieliny śluzowej szyjki macicy lub mających problem z jej interpretacją. W miarę zbliżania się do owulacji ph śluzu zmienia się na bardziej zasadowe a czas rozpuszczalności w wodzie wydłuża się.
Testery owulacyjne
To proste i łatwe w zastosowaniu paski testowe, których działanie opiera się na wykrywaniu wysokiego stężenia hormonu LH w moczu. Nagły skok LH poprzedza owulację o 24-36 godz. i jest niezbędny, aby do niej doszło. Testery te także przeznaczone są dla starających się o poczęcie dziecka. Pozwalają na bardziej precyzyjne określenie dni najbardziej zbliżonych do momentu owulacji, zwykle dla par mających problem z obniżoną płodnością. Ich skuteczność określona przez producentów to 94% .
Odmianą testu owulacyjnego jest połączenie pasków testowych wykrywających LH i estrogeny w moczu z monitorem analizującym dane z pasków i wyświetlającym wynik „dni płodne” lub „dni niepłodne”.
Wady testerów owulacyjnych to wyłączenie stosowania w okresie poporodowym i w czasie laktacji, w okresie premenopauzy i w trakcie terapii hormonalnej, przy PCOs i antybiotykoterapii (tetracykliny) oraz ograniczenie stosowania testów do cykli miesiączkowych o długości 23-35 dni.
Testy płodności dla mężczyzn
Są to proste i łatwe do wykonania w domu testy, które pozwalają na określenie liczby plemników w próbce nasienia (koncentracja plemników na 1 ml). Wynik pozwala na ocenę, czy ilość ta jest wystarczająca do poczęcia dziecka. Dokładność testu to wg producentów 97%.
Należy pamiętać, że test nie jest w stanie ocenić materiału genetycznego pod względem prawidłowości budowy i postępowej ruchliwości. Warto także pamiętać, że na wynik testu może mieć wpływ: stres, zmiany w diecie, forsowne ćwiczenia fizyczne, wysoka gorączka, zastosowane leczenie, długotrwała wstrzemięźliwość seksualna, szkodliwe czynniki zewnętrzne i przewlekłe schorzenia.
Komputery cyklu
Są to bardziej złożone urządzenia, posiadające wbudowaną rozległą bazę cykli miesiączkowych, posiadające czujnik do pomiaru podstawowej temperatury ciała (PTC). Ich działanie opiera się na metodzie termicznej (tylko temperatura) uwzględniającej dodatkowo porównanie cyklu użytkownika z wprowadzoną bazą cykli innych kobiet. Niektóre typy komputerów cyklu bazują wyłącznie na założeniach metody rytmu (kalendarzowej). Urządzenia takie same dokonują analizy danych, przedstawiając w wyniku „dzień płodny” lub „dzień niepłodny”. Umożliwiają one przechowywanie danych z cyklu użytkownika z ostatnich 3-6 miesięcy. Niektóre spośród komputerów tworzą statystykę cykli, a także mają pewne funkcje diagnostyczne. Komputery cyklu wymagają pewnego czasu na zgromadzenie danych charakterystycznych dla danego użytkownika. Ich skuteczność w przewidywaniu okresów płodnych/niepłodnych waha się wg różnych producentów pomiędzy 95% a 99%.
Wady komputerów cyklu to przede wszystkim cena – dobre urządzenia kosztują ok. 2 tys. złotych, ale także oparcie mechanizmu wnioskującego na podstawie średniej (a nie maksymalnej) żywotności plemników, oraz świadome lub mniej świadome przeniesienie odpowiedzialności od użytkownika na urządzenie.
Wydaje się, że metody NPR to nie jest jeszcze zamknięty rozdział. Wprawdzie na rynek wprowadzane są coraz to nowe metody na sztuczne ograniczenie płodności, ale równocześnie rozwijają się także metody coraz precyzyjniejszego rozpoznawania płodności, a także jej badania i wzmacniania.
I na koniec ciekawostka: od niedawna w Polsce kupić można test określający płeć dziecka w brzuchu mamy.
Jest to test do wykonania w domu, opierający się na badaniu moczu, do którego dodaje się odczynnik. Producenci twierdzą, że ma blisko 100% skuteczność, a wiarygodne wyniki można uzyskać od 14 tygodnia ciąży. To na naszym europejskim rynku nowość, ale warto wiedzieć, że już w starożytnym Egipcie kobiety w ciąży próbowały poznać płeć dziecka, wykorzystując w tym celu test z moczu i … ziaren zboża. Jeśli pierwszy zakiełkował jęczmień – spodziewano się, że urodzi się chłopiec, jeśli pszenica – dziewczynka.
