Płodność kobiety i mężczyzny.

Płodność człowieka oznacza zdolność do poczęcia nowej istoty ludzkiej – przekazania życia potomstwu – poprzez połączenie męskich i żeńskich komórek rozrodczych.

Płodność mężczyzny, czyli zdolność do wytwarzania męskich komórek rozrodczych – plemników, jest stała od zakończenia dojrzewania płciowego, aż do śmierci. Płodność kobiety, w tym zdolność do wytwarzania żeńskich komórek rozrodczych – komórek jajowych, jest okresowa, cyklicznie zmienna i zanika około 55. roku życia. Wynika z tego, że płodność pary, mężczyzny i kobiety, jest także tylko okresowa, podyktowana rytmem płodności kobiety.

Wiedza o mechanizmie wytwarzania plemników w organizmie mężczyzny oraz o zmianach jakie zachodzą w organizmie kobiety w związku z jej cyklem płodności jest wiedzą podstawową i każdy dojrzały, płodny człowiek powinien ją posiadać.

W dalszej części artykułu rozwinięte będą podstawowe kwestie dotyczące płodności kobiety i mężczyzny:

  • Płodność kobiety wynika z posiadanej przez nią od urodzenia rezerwy jajnikowej (owulacyjnej), a w czasie dojrzewania uruchamiane są, trwające do menopauzy, cykliczne procesy umożliwiające wytworzenie dojrzałej komórki jajowej oraz zapewniające odpowiednie warunki wewnątrz ciała kobiety do zapłodnienia i rozwoju nowego życia;
  • Wytwarzanie spermy (spermatogeneza) z odpowiednią ilością dojrzałych plemników trwa około 2,5 miesiąca i w tym czasie wiele czynników może wpłynąć na pogorszenie jej jakości i w konsekwencji na problemy z płodnością  mężczyzny;
  • Płodność pary nie jest przypadkowa, ale wynika wprost z cyklu płodności kobiety, a umiejętność odczytywania cyklicznych sygnałów wysyłanych przez organizm kobiety umożliwia bezinwazyjne, naturalne zaplanowanie (także odłożenie) poczęcia;
  • Płodność pary jest zależna od trzech czynników jednocześnie: dobrej jakości komórki jajowej, dobrej jakości plemników, dobrej jakości śluzu szyjkowego. 

Płodność kobiety

Na płodność kobiety składa się szereg złożonych procesów mających charakter cykliczny, prowadzących w konsekwencji do okresowego wytwarzania dojrzałej komórki jajowej oraz przygotowania w organizmie kobiety środowiska umożliwiającego jej zapłodnienie oraz rozwój i podtrzymanie powstałej w wyniku zapłodnienia nowej istoty ludzkiej.

Żeńska komórka rozrodcza – komórka jajowa – jest uwalniana cyklicznie w jajnikach dojrzałej kobiety począwszy od okresu dojrzewania do menopauzy (ok. 55 rok życia). Warto przypomnieć, że każda kobieta od urodzenia ma zgromadzoną w swoich jajnikach rezerwę owulacyjną, czyli pewną ilość pęcherzyków pierwotnych z niedojrzałymi komórkami jajowymi. Według najnowszych badań [1], które przeprowadzili: dr Hamish Wallace i dr Tom Kelsey, w momencie urodzenia rezerwa ta wynosi średnio ok. 300 tys. pęcherzyków i wraz z wiekiem systematycznie maleje do poziomu poniżej 1 tys. bezpośrednio przed menopauzą. Podczas tych badań zaobserwowano także ogromną różnorodność wielkości rezerwy jajnikowej w momencie narodzin. U niektórych kobiet w momencie przyjścia na świat stwierdzono obecność blisko 2 milionów zdolnych do wzrostu pęcherzyków, zaś u innych liczba ta wyniosła zaledwie ok. 35 tys. Według modelu opracowanego podczas badań, przedstawionego na poniższym wykresie, u kobiety w wieku 30 lat pozostaje średnio jedynie 12% rezerwy owulacyjnej posiadanej przez kobietę w momencie urodzenia.

Obniżanie się rezerwy jajnikowej wraz z wiekiem kobiety

Obniżona rezerwa jajnikowa w wieku prokreacyjnym może powodować problemy z płodnością kobiety, a jej określenie jest bardzo istotne w diagnostyce niepłodności.   

Z całej rezerwy owulacyjnej podczas życia kobiety tylko ok. 400 komórek jajowych osiągnie gotowość płciową. Podczas dojrzewania w organizmie kobiety uruchamia się cykliczny proces  wzrastania pęcherzyków, podczas którego, aż do menopauzy, kolejne grupy pęcherzyków pierwotnych zawierających komórki jajowe przekształcają się kolejno w pęcherzyki wzrastające, z których w każdym cyklu jeden (czasem więcej niż jeden) staje się pęcherzykiem dominującym, a następnie pęcherzykiem Graffa i uwalnia do jajowodów komórkę jajową (jajeczkowanie). Proces przygotowania konkretnej komórki jajowej zaczyna się ok. 3 miesiące wcześniej, przed jej uwolnieniem. Od 50 do 300 pęcherzyków pierwotnych zaczyna wzrost, lecz tylko jeden (w sporadycznych przypadkach więcej niż jeden) po 10 tygodniach staje się pęcherzykiem dominującym. Komórka zawarta w tym pęcherzyku dojrzeje i zostanie uwolniona podczas owulacji. Pobudzanie pęcherzyków pierwotnych do wzrostu odbywa się w każdym cyklu miesiączkowym, ale cały proces wzrostu pęcherzyka od wysłania sygnału przez mózg do owulacji trwa kilka cykli miesiączkowych, co powoduje, że w jajniku w każdym cyklu obecne są pęcherzyki w różnym stadium rozwoju.

Zmiany zachodzące w jajniku podczas cyklu miesiączkowego, Cykl owulacyjny, Dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych, Pęcherzyk Graafa, Owulacja, uwolnienie komórki jajowej, Funkcja ciałka żółtego.

Uwolniona podczas owulacji komórka jajowa żyje tylko do 12. godzin (uwzględniamy okres 24. godzin w przypadku wystąpienia owulacji mnogiej).

Za cały proces wzrastania pęcherzyków i uwalniania komórek jajowych odpowiada zachodzący w tym czasie w organizmie kobiety cykl hormonalny, który jednocześnie stymuluje wytwarzanie się wewnątrz organizmu kobiety warunków sprzyjających zapłodnieniu i powstaniu nowego życia. Po jajeczkowaniu wydzielane hormony hamują dojrzewanie w jajnikach innych komórek jajowych w tym samym cyklu oraz uruchamiają zmiany zachodzące w macicy kobiety: otwarcie szyjki i produkcję śluzu szyjkowego oraz narastanie błony śluzowej macicy, czyli odbudowywanie złuszczonego podczas miesiączki endometrium. Wszystkie te działania organizmu kobiety po owulacji służą zapewnieniu jak najlepszych warunków dla wędrówki plemników i zapłodnienia komórki jajowej oraz do zagnieżdżenia się zarodka w macicy. Warto wiedzieć, że śluz szyjkowy, którego jakość zależy od dobrej gospodarki hormonalnej oraz ogólnego stanu zdrowia kobiety, odgrywa bardzo ważną rolę w procesie zapłodnienia i jego dobra jakość warunkuje sukces tego procesu.  

Płodność mężczyzny

Męski układ płciowy jest opisany i zilustrowany praktycznie w każdym atlasie anatomicznym, także w Wikipedii i nie ma sensu tego opisu powielać. Warto przypomnieć tylko pokrótce jak przebiega proces spermatogenezy, czyli wytwarzania męskich komórek rozrodczych – plemników – i w konsekwencji gotowej do zapłodnienia spermy.  

Plemniki, zawierające materiał genetyczny, są produkowane w kanalikach nasiennych męskiego jądra, po czym dojrzewają w najądrzu. Proces wytwarzania i dojrzewania plemników (spermatogeneza) jest stymulowany przez hormony: folikulotropina (FSH) oraz testosteron i prowadzi do powstania nasienia oraz płynu nasiennego – spermy. Nasienie (plemniki) stanowi tylko około 5% spermy, której słabo zasadowy odczyn (pH 7,2) oraz pozostała część składu chemicznego służą zwiększeniu ruchu plemników i wspomagają ich przemieszczanie się. Podczas orgazmu sperma przenoszona jest z najądrzy do nasieniowodu po czym dalej, do przewodu wytryskowego i cewki moczowej, by ostatecznie opuścić organizm mężczyzny (wytrysk, ejakulacja). Zwykle wydalona sperma (ejakulat) ma kolor mleczno-biały, czasem z żółtawym odcieniem. Ilość ejakulatu waha się od około 2 do 6 mililitrów i u zdrowego mężczyzny zwykle zawiera co najmniej 500 mln plemników. Normalne jest też występowanie w spermie, w ograniczonej ilości, plemników uszkodzonych bądź nieruchomych. Wytwarzanie w pełni dojrzałego i gotowego do zapłodnienia nasienia trwa ok. 10 tygodni i w tym czasie wiele czynników może spowodować pogorszenie jego jakości, co w konsekwencji może prowadzić do problemów z płodnością.

Od czego zależy płodność pary?

Na wstępie zostało już stwierdzone że okres płodności pary jest bardzo ograniczony i wynika wprost z cyklu płodności kobiety. Najistotniejsze jest jednak to, że okres płodności pary nie jest przypadkowy – jest bardzo czytelnie komunikowany przez zmiany zachodzące cyklicznie w organizmie kobiety, które można w łatwy sposób, bez wykorzystywania aparatury medycznej, obserwowaći wykorzystywać wyniki tych obserwacji do odkładania poczęcia lub określania najlepszego czasu na poczęcie nowego życia – naturalnego planowania rodziny.

Płodność mężczyzny oraz kobiety jest stymulowana przez specjalnie do tego celu przeznaczone, wytwarzane w organizmie ludzkim hormony, a zewnętrzna ingerencja w gospodarkę hormonalną organizmu może mieć wpływ na procesy rozrodcze człowieka. Płodność pary jest zależna od trzech czynników jednocześnie:

  • dobrej jakości komórki jajowej,
  • dobrej jakości plemników,
  • dobrej jakości śluzu szyjkowego.

Warto także zwrócić uwagę na znamienne wyniki badań naukowców świadczące o pogarszaniu się parametrów związanych z płodnością zarówno żeńską jak i męską, nie tylko wraz z upływem czasu i wiekiem rodziców, ale również w związku z czynnikami cywilizacyjnymi czy środowiskowymi oraz niezdrowym trybem życia. W wielu przypadkach, gdy mamy do czynienia z problemami z płodnością, aby móc cieszyć się potomstwem, wystarczy zmienić swoje niezdrowe przyzwyczajenia, wyleczyć wszelkie stany zapalne oraz wykluczyć przewlekłe choroby.  

Czytaj więcej:

Jakie zmiany zachodzą w organizmie kobiety w trakcie cyklu miesiączkowego?

Jak dokonywać obserwacji i interpretacji zmian objawów płodności?

Jak wyznaczyć dni płodne i dni naturalnej niepłodności?

Problemy z płodnością, czyli jakie mogą być przyczyny trudności z poczęciem dziecka i jak je można zidentyfikować.

 




[1] Wallace WHB, Kelsey TW (2010) Human Ovarian Reserve from Conception to the Menopause. PLoS ONE 5(1): e8772. doi:10.1371/journal.pone.0008772

 

Copyright © 2011-2016 FertilityFriend. Wszelkie prawa zastrzeżone.